İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku

İşyerinde psikolojik taciz (mobbing), bir çalışanın sistematik olarak aşağılanması, dışlanması veya psikolojik şiddete maruz bırakılmasıdır. Peki mobbing nedir? Hangi davalar açılabilir?

Mobbing Nedir?

Mobbing, Borçlar Kanunu (BK) Madde 417’de “işçinin kişilik haklarının korunması” kapsamında düzenlenir. Ayrıca Anayasa Madde 17 (maddî ve manevî varlığını koruma ve geliştirme hakkı) ve İş Kanunu Madde 5 (eşit davranma ilkesi) ile de koruma altındadır.

Yargıtay Tanımı:
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi (2018/5678), mobbingi “işçinin psikolojik bütünlüğünü bozan, işyerinde sürekli ve kasıtlı kötü muamele” olarak tanımlamıştır.

Mobbing’in Hukuki Unsurları

Bir davranışın mobbing sayılabilmesi için:

1. Süreklilik: Tek seferlik olaylar değil, belli bir süredir devam eden sistematik taciz.

2. Kasıt: Failin, mağduru işyerinden uzaklaştırma veya sindirme amacı.

3. Psikolojik Zarar: Depresyon, anksiyete gibi tıbbi tanılanmış sonuçlar.

4. İş İlişkisi: Tacizin işveren veya üstler tarafından gerçekleştirilmesi.

Örnek Olay:
Bir çalışanın sürekli hakaret edilerek toplantılara alınmaması veya performansının kasıtlı düşük gösterilmesi.

Mobbing’e Karşı Hukuki Yollar

1. İş Mahkemesi’nde Tazminat Davası

• Maddi Tazminat: Tedavi masrafları, iş kaybı gibi zararlar.

• Manevi Tazminat: Psikolojik zararın telafisi (BK Madde 58).

• İş Akdinin Feshi: Mobbing nedeniyle haklı fesih (İş Kanunu Madde 24).

Yargıtay Kararı:
Yargıtay 22. Hukuk Dairesi (2020/1234), mobbing nedeniyle işten ayrılan çalışana 12 aylık ücret + 50.000 TL manevi tazminat ödenmesine hükmetmiştir.

2. Ceza Davası

Mobbing fiilleri TCK Madde 96 (eziyet) veya TCK Madde 125 (hakaret) kapsamında cezalandırılabilir.

3. İdari Başvuru

• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı: İş müfettişlerine şikâyet.

• İnsan Hakları Kurumu (İHK): Ayrımcılık başvurusu.

İspat Yükümlülüğü ve Deliller

Mobbing davalarında ispat yükümlülüğü mağdura aittir. Aşağıdaki deliller kritik önem taşır:

• Yazılı Belgeler: Hakaret içeren e-postalar, mesajlar.

• Tanık İfadeleri: İş arkadaşlarının beyanları.

• Tıbbi Raporlar: Psikiyatri/psikoloji raporları.

• Performans Kayıtları: Haksız düşük performans değerlendirmeleri.

İşverenin Sorumluluğu

İşveren, BK Madde 417 uyarınca çalışanların kişilik haklarını korumakla yükümlüdür. Mobbing vakalarında:

• Önleyici Tedbirler: Eğitimler, şikâyet mekanizmaları.

• Failin Cezalandırılması: Disiplin soruşturması açılması.

• Tazminat Sorumluluğu: İşveren, çalışanın davranışlarından sorumludur.

Örnek: İşveren, mobbing şikâyetini ciddiye almaması halinde kusurlu sayılır.

Doktrin Görüşü:
İşverenin “özen borcu” kapsamında mobbingi önlemekle yükümlü olduğu vurgulanmaktadır.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

Soru: Mobbing ispatı nasıl yapılır?
Cevap: E-posta, tanık ifadeleri ve tıbbi raporlarla ispatlanabilir.

Soru: Mobbing davası ne kadar sürer?
Cevap: Ortalama 1-3 yıl arası değişir, temyiz dava sürecini uzatabilir.

Soru: İşten ayrılsam bile dava açabilir miyim?
Cevap: Evet, mobbing mağduru eski çalışanlar da dava açabilir.

Sonuç

Mobbing, yalnızca psikolojik değil, hukuki bir sorundur. Haklarınızı bilmek ve delil toplamak, adalete ulaşmanın ilk adımıdır. Nitekim hukuk, sessiz kalanı değil hakkını arayanı korur.

NOT: Bu içerik, hukuki bilgilendirme amaçlıdır. Somut olaylar için bizimle iletişime geçiniz.